10. สังขธมนชาดก

ว่าด้วยการทำเกินประมาณ

[60] ท่านจะเป่าก็จงเป่าเถิด แต่อย่าเป่าให้เกิน
ประมาณ เพราะการเป่าเกินประมาณ เป็นการ
ชั่วช้าของเรา โภคะที่เราได้มา เพราะการเป่าสังข์
ได้ฉิบหายไป เพราะท่านเป่าสังข์เกินประมาณ
จบ สังขธมนชาดกที่ 10

อรรถกถาสังขธมนชาดกที่ 10

พระบรมศาสดา เมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวัน-
มหาวิหาร ทรงปรารภภิกษุว่ายากเหมือนกัน ตรัสพระธรรม-
เทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า ธเม ธเม ดังนี้.
ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัต เสวยราชสมบัติอยู่ในกรุง-
พาราณสี พระโพธิสัตว์บังเกิดในตระกูลคนเป่าสังข์. เมื่อมีงาน
ในกรุงพาราณสีอย่างเอิกเกริก ก็พาบิดาไปทำการเป่าสังข์
ได้ทรัพย์ ในเวลากลับก็กล่าวห้ามบิดาผู้ทำการเป่าสังข์อยู่ไม่
ขาดระยะ ใกล้ ๆ ดงโจร. บิดากลับพูดว่า จักไล่พวกโจรให้หนี
ไปด้วยเสียงสังข์ แล้วเป่าเรื่อยไปไม่ขาดระยะ. พวกโจรก็พา
กันมารุมแย่งทรัพย์ไปหมด ทำนองเดียวกับเรื่องก่อนนั่นแหละ
พระโพธิสัตว์กล่าวคาถา โดยนัยเดียวกับเรื่องก่อน ความว่า

" ท่านจะเป่าก็จงเป่าเถิด. แต่อย่าเป่าจน
เกินประมาณ เพราะการเป่าเกินประมาณ เป็น
การชั่วช้าของเรา โภคะที่เราได้มาเพราะการเป่า
สังข์ ได้ฉิบหายไปเพราะท่านเป่าสังข์เกิน
ประมาณ ดังนี้.
บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า เต ตาโต วิธมี ธมํ ความว่า
บิดาของเราเป่าสังข์บ่อย ๆ เลยเป่าเอาทรัพย์ที่ได้ไว้เพราะการ
เป่าสังข์ทั้งนั้น หมดไป พินาศไป.
พระบรมศาสดาครั้นทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาด้วย
ทรงสืบอนุสนธิประชุมชาดกว่า บิดาในครั้งนั้นได้มาเป็นภิกษุ
ผู้ว่ายากในบัดนี้ ส่วนบุตรในครั้งนั้น ได้มาเป็นเราตถาคต
ฉะนี้แล.
จบ อรรถกถาสังขธมนชาดกที่ 10
รวมชาดกที่มีในวรรคนี้ คือ
1. มหาสีลวชาดก 2. จูฬชนกชาดก 3. ปุณณปาติชาดก
4. ผลชาดก 5. ปัญจาวุธชาดก 6. กัญจนขันธชาดก 7. วารินท-
ชาดก 8. ตโยธรรมชาดก 9. เภริวาทชาดก 10. สังขธมนชาดก.
จบ อาสิงสวรรคที่ 6

7. อิตถีวรรค

1. อสาตมันตชาดก

ว่าด้วยหญิงเลวทราม

[61] "ขึ้นชื่อว่าหญิงในโลกนี้เลวทราม เพราะ
หญิงเหล่านั้น ไม่มีเขตแดน มีแต่ความกำหนัด
ยินดี คึกคะนองไม่มีเลือก เหมือนไฟที่ไหม้ไม่
เลือกฉะนั้น เราจักละทิ้งหญิงเหล่านั้นไปบวช
เพิ่มพูนวิเวก"
จบ อสาตมันตชาดกที่ 1

อรรถกถาอิตถีวรรคที่ 7

อรรถกถาอสาตมันตชาดกที่ 1

พระบรมศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร
ทรงปรารภภิกษุผู้กระสัน ตรัสพระธรรมเทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า
อาสา โลกิตฺถิโย นาม ดังนี้.
เรื่องของภิกษุนั้น จักแจ่มแจ้งในอุมมาทยันตีชาดก.
(เรื่องย่อ ๆ มีว่า) ก็พระศาสดาตรัสกะภิกษุนั้นว่า ดูก่อนภิกษุ
ขึ้นชื่อว่าหญิงส่วนมาก ไม่น่ายินดี ไร้สติ ลามก เป็นผู้มีเบื้องหลัง